Wij als thuisbrouwers schrokken ons deze week rot. De hop is op! Afgelopen week stonden de kranten er vol mee. Je kon geen nieuwsuitzending bekijken zonder dat er een item was over het hoptekort. Brouwmeesters werden geïnterviewd en vertelden wat de consequenties hiervan gaan zijn. Het tekort komt met name door een droge zomer. Dit heeft gezorgd voor een slechte oogst en een lagere zuurtegraad in de hop. Hoe kunnen we nu bier brouwen als er straks echt geen hop meer te krijgen is? Wat blijkt, bier brouwen zonder hop. Dat kan gewoon!
Hop wordt tegenwoordig als belangrijk bestandsdeel van bier gezien. We houden van de bitterheid en de variaties die we ermee kunnen maken. Maar dit is niet altijd zo geweest. Hop werd pas in de 14e eeuw aan het bier toegevoegd. Het werd in eerste instantie niet toegevoegd voor de smaak maar omdat hop zorgt voor een langere houdbaarheid en tevens de kans op infecties verkleint. Om er achter te komen hoe je bier brouwt zonder hop moeten we dus terug naar de periode van voor 1300 na Christus.
Net als nu waren de belangrijkste bestanddelen water en mout. Om dit wat meer smaak op smaak te brengen werden er in België en Nederland kruiden aan toegevoegd. Deze mix van kruiden wordt gruit genoemd. Dit kruidenmengsel was overal anders maar veel voorkomende kruiden waren gagel, salie, dennenhars, rozemarijn, laurierbessen en duizendblad. Kortom, als je zelf bier wilt brouwen zonder hop gebruik je een mix van deze kruiden. Om je daarbij te helpen kan je hier een recept vinden van Hobbybrouwerij ’t Natte Gerst.
Voor diegene die het brouwen zonder hop niet aandurven, niet getreurd. Er zijn ook een aantal bieren in de winkel te vinden die vallen onder de naam gruitbier. De bekendste in Nederland is de Jopen Koyt van Brouwerij Jopenkerk. In België kan je terecht voor de Brugge Trippel en vele andere van stadsbrouwerij Gruut.
Goed dat er nog eens een bierkenner iets wil schrijven over hoe bier te brouwen zonder hop, want dat bier is veel gezonder dan het bier met hop. Hop werd door Hildegard van Bingen, een Duitse kloosterlinge en zieneres in de 12de eeuw, benoemd als ongezond, onvoedzaam en wekt treurigheid en melancholiestoffen bij de mens op. Zij kende toen al in Duitsland het gebruik van de hopbellen als toevoegsel bij dranken om ze langer goed te houden. Rembert Dodoens, geneesheer en kruidenkundige in de 16de eeuw in de Nederlanden, bleek niet ingelicht te zijn over deze fysiologische werking van de hopbellen en schreef enkel over het gebruik van de hopbladeren als bloedzuiverend. Jakob Lorber, een 19de eeuwse Oostenrijkse schrijver geïnspireerd door Jezus Christus, schreef dat het toevoegen van de hopbellen een giftig bestanddeel van bier is dat geen voedingswaarde heeft en de mens slechts verdoofd en erg deprimeert.
Er zijn zeker andere bereidingswijzen van bier, met gefermenteerde gerst als hoofdbestanddeel, mogelijk die evengoed lang bewaard kunnen blijven, smakelijk, voedzaam en gezond zijn. Het tafelbier dat kinderen te drinken kregen in de vroege Middeleeuwen was zonder hop gebrouwen en bracht toen bij tot de algemene gezondheid omdat datt beter was dan het gewone slootwater te drinken. Toen men later hop aan bier begon toe te voegen, kreeg de geschiedenis in Europa andere wendingen omdat meer mensen neerslachtig en ontevreden werden waarbij wantrouwigheid, wedijver en andere zielige gevolgen zich ontwikkelden. Het vroegmiddeleeuwse bier was gezond, mits wijs gebruik, maar het latere bier met hop erin verwerkt is wel ongezond.